Rusya’nın “Kuzey’in Venedik’i” olarak adlandırılan St. Petersburg şehrinde, Neva Nehri kıyısında yer alan Ermitaj Müzesi, dünyanın en büyük ve en eski sanat ve kültür müzelerinden biridir. Koleksiyonunun niceliği ve niteliği, bulunduğu mekânın –eski Rus Çarlarının ana ikametgâhı olan Kış Sarayı’nın– mimari ihtişamıyla birleştiğinde, Ermitaj’ı küresel sanat sahnesinin en görkemli yapılarından biri haline getirir. Beş ana binadan oluşan bu kompleks, insanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar 3 milyondan fazla esere ev sahipliği yapar.
Ermitaj’ın kuruluşu, Rusya İmparatoriçesi Büyük Katerina’nın (II. Katerina) sanata olan kişisel tutkusuna dayanır. 1764 yılında Katerina, Berlinli bir tüccardan Flaman ve Hollandalı ustaların 225 tablosunu satın alarak bu koleksiyonun ilk adımını attı. Bu ilk eserler, Çariçe’nin özel yaşam alanlarının (bugün Küçük Ermitaj olarak bilinen bölüm) bulunduğu ve Fransızca’da “inziva yeri” veya “kulübe” anlamına gelen “Ermitaj” adı verilen binada saklanmaya başlandı.
Katerina, hükümranlığı boyunca sanat eserlerini, el yazmalarını, mücevherleri ve antik heykelleri büyük bir hırsla toplamaya devam etti. Avrupa’daki ekonomik zorlukları fırsata çevirerek birçok koleksiyonu satın aldı ve kısa sürede oluşan bu koleksiyon, Avrupa’nın en büyüklerinden biri haline geldi. 1852 yılına gelindiğinde Çar I. Nikolay’ın emriyle koleksiyonun bir kısmı halka açıldı ve müze resmen kurulmuş oldu. Ancak modern anlamda devasa bir “müze kompleksi” haline gelmesi, Rus Devrimi’nden sonra Kış Sarayı’nın da koleksiyonlara dâhil edilmesiyle gerçekleşti.
Ermitaj, sadece bir müze değil, aynı zamanda mimari bir şaheserler grubudur. Müze kompleksi, çoğunlukla İtalyan Barok ve Rus Barok tarzlarının etkileyici bir karışımıdır.
Kış Sarayı (Winter Palace): Müzenin ana ve en görkemli binasıdır. 1732’den 1917’ye kadar Rus Çarlarının resmi kış ikametgâhıydı. Barok tarzda inşa edilmiş bu sarayın salonları, koleksiyonlar kadar (örneğin Jordan Merdiveni ve Georgiyevsky Salonu) ihtişamlarıyla da dikkat çeker.
Küçük Ermitaj (Small Hermitage): Katerina’nın ilk koleksiyonlarını barındıran ve adını müzeye veren orijinal yapıdır.
Büyük (Eski) Ermitaj (Old Hermitage): Katerina’nın büyüyen koleksiyonlarını barındırmak için 1771’de inşa edilmiştir.
Yeni Ermitaj (New Hermitage): Halkın ziyareti için tasarlanan ve 1852’de açılan ilk kamu binasıdır. Atlantların Portikosu ile ünlüdür.
Ermitaj Tiyatrosu (Hermitage Theatre): Katerina için tasarlanmış zarif bir tiyatrodur.
Başyapıtlar ve Koleksiyonların Derinliği
Ermitaj Müzesi’nin koleksiyonları, tarih öncesi sanattan modern sanata, Batı Avrupa’dan Doğu Asya kültürlerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
1. Batı Avrupa Sanatı
Ermitaj, özellikle İtalyan Rönesansı, Flaman ve Hollanda Barok dönemlerine ait eserlerde rakipsizdir.
İtalyan Rönesansı: Müze, Leonardo da Vinci’nin iki nadide eseri olan Benois Madonna ve Madonna Litta’ya ev sahipliği yapar. Ayrıca Raphael ve Titian gibi ustalara ait önemli tablolar ve heykeller de sergilenir.
Flaman ve Hollanda Ustalığı: Müze, Rembrandt’ın dünyadaki en geniş koleksiyonlarından birine sahiptir. Danius’un Dönüşü ve Kutsal Aile gibi başyapıtlar, bu bölümün zirvesidir. Ayrıca Rubens ve diğer Flaman ressamların büyük boyutlu tabloları da dikkat çeker.
2. Antik Dünya ve Klasik Eserler
Ermitaj’ın antik koleksiyonları, Yunanistan, Roma ve özellikle Pontus (Karadeniz) bölgesinden gelen eserlerle zengindir. Klasik heykellerin yanı sıra müze en eski ve en önemli batı seramikleri koleksiyonlarından birine sahiptir.
3. Arkeoloji ve Tarih Öncesi Sanat
Müze, Asya steplerinden gelen ve özellikle İskit altınları ile tanınan çok değerli arkeolojik buluntulara sahiptir. Altın Oda (Gold Room) ve Elmas Oda (Diamond Room), çar ailesine ait paha biçilmez mücevherler, çarlık alametleri ve arkeolojik altın eserlerle doludur ve müzenin en korunan bölümleridir.
4. Rus Kültür Tarihi
Kış Sarayı’nın bir zamanlar çarlık ikametgâhı olması nedeniyle, Rus imparatorluk ailesinin yaşamına ve tarihine dair objeler, mobilyalar ve dekoratif sanatlar büyük bir yer tutar. Malakit Salonu gibi resmî törenlerin yapıldığı görkemli odalar, Rusya’nın çarlık dönemindeki ihtişamını gözler önüne serer.
5. Oryantal Sanatlar ve Kültürler
Ermitaj, Rusya’nın coğrafi konumu itibarıyla Asya ve doğu kültürlerine ait çok güçlü bir koleksiyona sahiptir. Çin ipekleri, porselenleri, Japon sanat eserleri ve özellikle Yakın Doğu ile Orta Asya’dan gelen İslam sanatı eserleri de müzenin kapsayıcılığını gösterir.
Ermitaj, sadece bir sanat koleksiyonu olmanın ötesinde Rus tarihinin en dramatik olaylarına tanıklık etmiştir. 1917 Şubat ve Ekim Devrimleri sırasında Kış Sarayı, Rusya’nın siyasi hayatının merkez üssü haline gelmiştir. Devrimden sonra saray, ulusal bir hazine olarak koleksiyonlara dâhil edilmiş ve halka açılmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında, Leningrad kuşatması altında müze personeli eserlerin büyük bir kısmını Ural Dağları’na tahliye ederek onları yıkımdan kurtarmıştır. Kuşatma sona erdikten sonra eserler geri getirilmiş ve müze, savaşın ardından hızla onarılarak yeniden açılmıştır.
Ermitaj Müzesi, bugün sadece geçmişin görkemini değil, aynı zamanda Rusya’nın sanata ve kültüre olan bağlılığını da temsil etmektedir. Altı binadan oluşan bu devasa kompleksin tüm salonlarını ziyaret etmek için haftalar gereklidir. Bu, her bir eserin kendine ait bir hikâyesi olduğu, sanat ve tarihin sınırlarını zorlayan bir kültürel hazinedir.
